Cái ghẻ

1. Đại cương

• Là bệnh lây, phổ biến nhất ở Việt Nam, chiếm 3,9% điều trị tại BV Da liễu TP.HCM.
• Thường gặp là trẻ em và phụ nữ. Do Sarcoptes Scabiei (cái ghẻ) gây ra.
• WHO: là bệnh lây qua đường tình dục.

2. Đặc điểm sinh học của cái ghẻ

• Con đực chết sau khi di giống.
• Con cái trưởng thành dài khoảng 200 micromet
• Sống bằng cách đào đường hầm dưới da (giữa lớp sừng và lớp hạt)
• Thời gian sống khoảng 30 ngày, để trứng sau vài giờ đào hầm.
• Trứng thành ấu trùng trong vòng 10 ngày.
• Thường hoạt động về đêm, chết khi ra bên ngoài 3 - 4 ngày.
• Lây chủ yếu người qua người.
• Tập trung thường ở bàn tay, cổ tay.

3. Triệu chứng lâm sàng
3.1. Thời gian ủ bệnh: trung bình 2 - 8 ngày.
3.2. Triệu chứng

• Triệu chứng cơ năng (phụ thuộc vào bệnh nhân khai, có thể đúng có thể sai)
• Ngứa nhiều về đêm.
• Ngứa vùng da non nhiều.
• Xung quanh có nhiều người bị ngứa.
• Mức độ ngứa tùy theo mỗi người.
• Triệu chứng thực thể (Khi khám trên bệnh nhân): 3 loại
• Có giá trị chẩn đoán:
• Xuất hiện ít 20 - 30%, ngày nay còn 10% trường hợp.
• Rãnh ghẻ: cái ghẻ đào hầm, đi tiêu ngay trên da nên có màu nâu, dài vài mm, hơi cộm, mụn nước là nơi cái ghẻ ở.
• Giúp chẩn đoán:
• Mụn nước: nằm rải rác, trắng đục, vùng da non.
• Sẩn cục hay sẩn mục nước hay ngứa: nốt nhô cao trên đầu có mụn nước. Đặc hiệu hơn mụn nước. Thường gặp ở trẻ em. Gặp ở nách, bìu giúp chẩn đoán.
• Không đặc hiệu nhưng thường gặp:
• Dấu gãi.
• Vết chàm hóa.

3.3. Vị trí sang thương

• Sang thương ở khắp người, trừ mặt (trừ trẻ em hay bệnh nhân AIDS)
• Trường gặp ở vùng da non: kẽ ngón tay, mặt trước cổ tay, quanh rốn, nếp dưới rốn, dưới vú, da đùi, da bộ phận sinh dục, nách...

3.4. Dịch tễ học: có nhiều người xung quanh cùng bệnh.

4. Biến chứng

• Chàm hóa.
• Viêm da mũ: thường do liên cầu khuẩn.
• Tổn thương móng: tăng sừng dưới móng, màu xám, có thể thấy cái ghẻ.
• Viêm cầu thận cấp và phù toàn thân: hiếm, thường do độc tố của cái ghẻ hay vi trùng bội nhiễm.
• Nhiễm trùng huyết.
• Tiểu albumin: thường nhẹ, gặp ở trẻ con bị ghẻ nặng.

5. Chẩn đoán

• Chẩn đoán xác định
• Tìm thấy cái ghẻ ở sang thươnng, nhưng ít làm.
• Các kỹ thuật xét nghiệm tìm ghẻ:
• Cạo da.
• Dùng kim tách cái ghẻ.
• Sinh thiết thượng bì...
• Chẩn đoán phỏng định: khả năng đúng > 90%
• Tính chất sang thương da: rãnh ghẻ, sẩn ngứa, mụn nước vùng da non.
• Vị trí sang thương: không ở mặt, có vùng da non.
• Ngứa: nhiều về đêm.
• Dịch tễ học: có nhiều người bị bệnh ghẻ.
• Chẩn đoán phân biệt:
• Tổ đĩa: nằm mặt ngoài các ngón không có ở thân mình.
• Chí rận: ngứa lưng, sau ót, sang thương cào gãy nhiều hơn.
• Săng giang mai ở đàn ông: hạch đặc tính không viêm, xét nghiệm máu.
• Chàm thể tạng: vị trí đặc hiệu của bệnh.

6. Điều trị

6.1. Nguyên tắc điều trị

• Chẩn đoán sớm, điều trị thích hợp, tránh biến chứng.
• Điều trị cho người tiếp xúc mắc bệnh.
• Vệ sinh quần áo cá nhân tránh lây lan cho cộng đồng, tái nhiễm.
• Bôi thuốc đúng cách.

6.2. Thuốc

• Chủ yếu là bôi thuốc.
• Cách bôi thuốc ghẻ
• Tắm với nước tím pha loãng ( 1/4.000 -1/10.000), ấm.
• Bôi xà phòng toàn thân chú ý nếp gấp, rửa sạch với nước tím loãng ấm.
• Thoa thuốc đặc trị toàn thân từ đầu 1 lần/ngày vào buổi tối, mặc quần áo sạch và 24 giờ sau tắm lại.
• Sau 2 - 3 ngày không hết lại thoa như trên.
• Không dùng corticoides.
• Thuốc dùng: ghẻ nặng không dùng được thuốc sớm.
• Điều trị triệu chứng:
• Giảm ngứa: kháng histamin H1 thường uống buổi tối.

6.3. Diệt nguồn lây

• Quần áo nên giặt sau 1 tuần: vì cái ghẻ chết sau khi ra ngoài môi trường.
• Quần áo nên đun sôi: 80 - 90 độ C trong 5 phút, vì cái ghẻ chết ở 60 độ C.
• Điều trị cho cả người xung quanh bị ngứa.

6.4. Theo dõi điều trị

• Sau 3- 5 ngày điều trị, không nổi sang thương, ngứa tồn tại sau 2 tuần.

7. Phòng bệnh

• Vệ sinh hàng ngày với xà phong ở kẽ tay, các nếp.
• Khi có người bị ngứa vào ban đêm nên kiểm tra ghẻ.
• Tránh tiếp xúc với người bị ghẻ.
• Nếu đã bị ghẻ nên tránh tiếp xúc với người xung quanh, tránh lây cho cộng đồng.
• Nếu có biến chứng phải điều trị bệnh chuyên khoa.
• Khi hết biến chứng mới nên trị ghẻ.